Trào ngược dạ dày là căn bệnh khá phổ biến nhưng nhiều người vẫn chủ quan do thiếu hiểu biết và chưa nắm bắt được sự phức tạp trong tiến trình phát triển cũng như biến chứng của bệnh. Vậy trào ngược dạ dày nguy hiểm không? Nên làm gì để điều trị, phòng ngừa bệnh này? Cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết sau đây.
Trào ngược dạ dày là gì?
Trào ngược dạ dày hay trào ngược dạ dày thực quản (Gastroesophageal Reflux Disease - GERD) là tình trạng khi dịch trong dạ dày, bao gồm enzyme tiêu hóa, thức ăn và khí, trào ngược lên thực quản, hầu họng, có hoặc không vào đường hô hấp.
Thông thường khi ăn uống, thức ăn sẽ di chuyển từ miệng xuống thực quản và cơ vòng thực quản dưới mở ra để cho thức ăn vào dạ dày. Sau đó, cơ vòng này đóng lại để ngăn không cho thức ăn và dịch vị trào ngược lên.
Khi bị trào ngược dạ dày, dịch dạ dày sẽ bị đẩy ngược lên trên, gây tổn thương cho thực quản, thanh quản, miệng và các khu vực khác. Bệnh gây ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày, nếu không được điều trị kịp thời, có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng khác.
Trào ngược dạ dày là căn bệnh phổ biến nhưng rất nhiều người bệnh vẫn chủ quan
Triệu chứng thường gặp của bệnh trào ngược dạ dày
Người mắc bệnh trào ngược axit dạ dày có thể gặp phải một số triệu chứng điển hình như sau:
Ợ chua, ợ nóng
Đây là triệu chứng phổ biến nhất và gặp ở 98% bệnh nhân. Người bệnh sẽ có cảm giác ợ nóng rát từ bụng hoặc dạ dày lan lên cổ, thường xuất hiện sau khi ăn no, khó tiêu hoặc khi nằm nghỉ ngơi. Ngoài ra, nhiều người còn cảm nhận được vị chua trong miệng khi ợ lên.
Ợ hơi
Triệu chứng này thường xảy ra tương tự như ợ chua và ợ nóng, ợ hơi cũng xuất hiện sau khi ăn no hoặc có cảm giác khó tiêu.
Nôn, ói, buồn nôn
Người bệnh thường thấy cảm giác nghẹn thức ăn, dễ bị ói như ốm nghén, say sóng hoặc say tàu xe sau bữa ăn hay kể cả khi đói.
Ăn không ngon, khó nuốt
Triệu chứng này liên quan đến việc trào ngược dịch mật và cảm giác đắng miệng. Axit dạ dày trào lên có thể gây sưng thực quản, dẫn đến khó khăn khi nuốt thức ăn và làm giảm cảm giác ngon miệng, dẫn đến chán ăn và sụt cân.
Ho, viêm họng, tiết nhiều nước bọt, khàn giọng
Những triệu chứng này do axit dạ dày trào ngược gây ra. Khi axit dạ dày ợ lên, phản xạ tự nhiên sẽ làm tăng tiết nước bọt, sưng dây thanh quản, gây ho nhiều và khàn tiếng.
Đau tức vùng ngực
Cảm giác đau tức ngực xuất hiện do sự kích thích các sợi dây thần kinh trong vùng ngực. Triệu chứng này dễ bị nhầm lẫn với các vấn đề liên quan đến tim mạch, ít ai nghĩ là do trào ngược dạ dày.
Trào ngược dạ dày thường gây ợ hơi, ợ nóng và có vị chua trong miệng
Nguyên nhân chính gây trào ngược dạ dày
Trào ngược dạ dày axit thường xuất phát từ hai nguyên nhân chính là vấn đề ở thực quản và vấn đề ở dạ dày.
Các nguyên nhân từ sự bất thường ở thực quản
- Bất thường ở cơ thắt dưới thực quản như suy yếu do giảm lực trương cơ, chức năng đóng lại không hiệu quả, dẫn đến tình trạng dịch dạ dày trào lên thực quản. Sự giảm tác động của dịch vị lên thực quản do axit dạ dày trung hòa với dịch thực quản cũng góp phần gây ra hiện tượng này.
- Bất thường ở cơ hoành như cơ hoành bị thoát vị, nó có thể làm thay đổi vị trí và hoạt động của cơ thắt dưới thực quản, tạo điều kiện cho axit dạ dày trào ngược lên thực quản.
Các nguyên nhân từ sự bất thường ở dạ dày
- Vấn đề tiêu hóa khi thức ăn không được tiêu hóa hoàn toàn và tồn đọng trong dạ dày khiến axit dạ dày trào ngược lên thực quản.
- Các bệnh lý như ung thư dạ dày, viêm loét dạ dày, hẹp môn vị,... khiến axit dạ dày trào ngược lên thực quản.
- Các tình huống gây áp lực lớn lên ổ bụng, như ho lâu ngày, hắt hơi, gập bụng,... làm tăng nguy cơ trào ngược axit dạ dày.
Các yếu tố bắt nguồn từ chế độ dinh dưỡng
- Thói quen ăn uống không lành mạnh, như sử dụng đồ ăn chế biến sẵn, nhiều dầu mỡ, ăn quá no hoặc ăn các thực phẩm giàu axit như chanh, cam khi đói, sẽ làm tăng nguy cơ mắc trào ngược axit dạ dày.
- Áp lực tinh thần lớn, stress kéo dài,... cũng có thể là nguyên nhân gây bệnh.
- Những người thừa cân hoặc béo phì có nguy cơ cao mắc bệnh trào ngược axit dạ dày do áp lực lớn lên vùng bụng và cơ thắt thực quản.
Trào ngược dạ dày bắt nguồn từ lối sống và bệnh lý của người bệnh
Đối tượng có nguy cơ mắc bệnh trào ngược dạ dày
Bệnh trào ngược dạ dày - thực quản có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, nhưng một số nhóm người có nguy cơ cao hơn do các yếu tố cá nhân, lối sống và tình trạng sức khỏe. Cụ thể:
- Người thừa cân và béo phì.
- Người có chế độ ăn không lành mạnh, hay ăn các loại thực phẩm và đồ uống như thực phẩm chiên xào, đồ ăn nhiều dầu mỡ, cà phê, rượu, sôcôla, thực phẩm cay,...
- Người hút thuốc, dùng nhiều rượu bia.
- Người có thói quen ăn nhanh và ăn quá no trong một bữa.
- Người bị stress, căng thẳng và lo âu kéo dài.
- Phụ nữ mang thai bắt nguồn từ sự gia tăng nội tiết tố và áp lực từ tử cung có thể làm tăng nguy cơ trào ngược dạ dày.
- Người mắc các bệnh lý như: Hernia hiatal (thoát vị khe hoành), viêm thực quản, loét dạ dày, hoặc nhiễm trùng Helicobacter pylori,...
- Người sử dụng một số loại thuốc như thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs), thuốc chống lo âu, thuốc huyết áp và thuốc điều trị hen suyễn có thể làm tăng nguy cơ mắc GERD.
Biến chứng thường gặp của bệnh trào ngược dạ dày
Trào ngược dạ dày nếu không được điều trị kịp thời, bệnh diễn tiến nhanh, kéo dài và gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng. Cụ thể như sau:
Viêm loét và chảy máu thực quản
Khi dịch dạ dày liên tục trào ngược lên thực quản, nó có thể làm tổn thương niêm mạc thực quản, dẫn đến viêm loét mạn tính, gây ra nhiều triệu chứng khó chịu ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và sức khỏe tổng thể của người bệnh.
Hẹp thực quản
Viêm mạn tính do trào ngược dạ dày có thể gây xơ hóa thực quản, dẫn đến tình trạng thực quản bị co rút và hẹp lại.
Viêm đường hô hấp
Khi dịch dạ dày trào ngược vào đường hô hấp, có thể gây viêm họng, viêm mũi xoang, viêm phế quản, viêm phổi, ho đờm kéo dài. Điều này thậm chí có thể dẫn đến các bệnh mãn tính như hen và các vấn đề đường hô hấp khác.
Một số bệnh nhân còn bị khàn tiếng do dây thanh quản bị dày lên. Ngoài ra, bệnh nhân có thể gặp các vấn đề khác như mòn răng, viêm tai hoặc viêm tuyến giáp.
Barrett thực quản (tiền ung thư thực quản)
Barrett thực quản là một rối loạn trong đó niêm mạc thực quản bị tổn thương do axit dạ dày dẫn đến những thay đổi trong các tế bào của niêm mạc.
Barrett thực quản đoạn ngắn (short - segment BE) khi tổn thương < 3cm, ít nguy cơ ác tính. Barrett thực quản đoạn dài (long - segment BE) khi tổn thương ≥ 3cm, có nguy cơ ác tính, là biến chứng của trào ngược dạ dày thực quản (GERD).
Ung thư thực quản
Biến chứng nghiêm trọng nhất sau khi bị trào ngược dạ dày là ung thư thực quản, xảy ra sau khi phát triển thành Barrett thực quản nhưng không được điều trị kịp thời. Bệnh nhân có thể gầy sút nhanh chóng, suy dinh dưỡng vì không thể ăn uống, đau dai dẳng, khàn tiếng, ho khạc liên miên và đau ngực, xuất hiện nhiều nếp nhăn rõ rệt trên mặt và tay.
Barrett thực quản là một trong những biến chứng của bệnh trào ngược dạ dày
Các phương pháp chẩn đoán trào ngược dạ dày
Trào ngược dạ dày có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng, nên việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời là rất quan trọng để giảm nguy cơ biến chứng. Để chẩn đoán bệnh trào ngược dạ dày axit, bác sĩ sẽ chỉ định ử dụng các phương pháp sau:
Thăm khám lâm sàng
Bác sĩ sẽ dựa vào các triệu chứng nghe từ bệnh nhân như ợ nóng thường xuyên, buồn nôn,... để chẩn đoán. Ngoài ra, bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh, những yếu tố gây căng thẳng hoặc thay đổi gần đây trong cuộc sống, các loại thuốc, vitamin hoặc thực phẩm chức năng bạn đang sử dụng,... để đưa ra chẩn đoán chính xác hơn.
Thăm khám cận lâm sàng
Sau chẩn đoán lâm sàng, bệnh nhân cần thực hiện thêm các chẩn đoán hình ảnh, siêu âm để bác sĩ có nhận định về bệnh chính xác hơn, cụ thể là:
- Xét nghiệm đo pH thực quản bằng thiết bị để theo dõi sự hiện diện và mức độ axit trong thực quản trong vòng 24 giờ.
- Nội soi thực quản để kiểm tra trực quan bên trong thực quản và dạ dày, đồng thời lấy mẫu sinh thiết nếu cần.
- Xét nghiệm đo cử động của thực quản (đo áp lực nhu động thực quản).
Phương pháp điều trị trào ngược dạ dày
Các phương pháp điều trị trào ngược dạ dày sẽ được điều chỉnh dựa vào triệu chứng, bệnh lý nền và tình trạng của người bệnh.
Điều trị nội khoa
Bác sĩ có thể kê đơn thuốc giúp kiểm soát axit cho bệnh nhân để cải thiện triệu chứng:
- Thuốc trung hòa axit: Giảm triệu chứng nhanh chóng nhưng không chữa lành niêm mạc thực quản bị viêm.
- Thuốc làm giảm sản xuất axit: Có tác dụng lâu hơn và giảm sản xuất axit lên đến 12 giờ.
- Thuốc ức chế bơm proton: Làm giảm sản xuất axit và giúp lành niêm mạc thực quản.
Thuốc kê đơn (nếu cần) bổ sung khi bác sĩ thấy triệu chứng của bệnh nhân không thuyên giảm sau dùng các loại thuốc trên vài tuần, bao gồm:
- Thuốc kháng thụ thể H2 (Anti-H2): Giảm sản xuất axit dạ dày.
- Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Hiệu quả tốt trong việc giảm axit nhưng có thể gây tác dụng phụ như đau đầu, nôn mửa, đau bụng, chóng mặt, tiêu chảy hoặc táo bón.
- Thuốc tăng cường cơ vòng dưới thực quản: Giảm tần suất giãn cơ vòng dưới thực quản nhưng có thể gây mệt mỏi hoặc lú lẫn.
Phẫu thuật và các phương pháp điều trị khác
Biện pháp điều trị này cần cân nhắc khi phương pháp sử dụng thuốc không hiệu quả hoặc để tránh dùng thuốc lâu dài với bệnh nhân có bệnh lý nặng, không thích ứng với thuốc:
- Phẫu thuật gia cố cơ vòng thực quản dưới: Siết chặt cơ vòng dưới thực quản để ngăn ngừa trào ngược.
- Phẫu thuật Linx: Gắn vòng nam châm titan quanh chỗ nối giữa thực quản và dạ dày để giữ axit không trào ngược.
Biện pháp điều trị ban đầu bệnh trào ngược dạ dày là dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ
Biện pháp phòng ngừa trào ngược dạ dày
Để phòng ngừa bệnh trào ngược dạ dày - thực quản, cần chú ý đến chế độ ăn uống và lối sống. Dưới đây là một số biện pháp phòng ngừa hiệu quả:
- Duy trì cân nặng hợp lý để giảm áp lực lên dạ dày. Nếu bạn thừa cân, hãy giảm cân từ từ và tham khảo ý kiến bác sĩ.
- Không mặc đồ quá chật để tránh tăng áp lực ổ bụng và làm trào ngược axit.
- Hạn chế thức ăn gây ợ nóng và đồ uống kích thích như đồ chiên xào, rượu, sô cô la, bạc hà, tỏi, hành và cà phê, đồ ăn nhiều đường, nhiều axit.
- Ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày, không ăn quá no, ăn dồn trong một bữa.
- Không nằm ngay sau khi ăn, nên đợi ít nhất 2 giờ sau khi ăn mới nằm hoặc đi ngủ.
- Nâng cao đầu giường lên từ 15-23cm để hạn chế tình trạng trào ngược axit dạ dày lên thực quản.
- Ngừng hút thuốc để làm giảm chức năng của cơ vòng dưới thực quản và nâng cao sức khỏe tổng thể.
- Hạn chế căng thẳng, xây dựng nếp sống khoa học, học tập/làm việc và nghỉ ngơi hợp lý.
- Kiểm tra sức khỏe định kỳ để kiểm soát, phát hiện bệnh sớm.
Trào ngược dạ dày nên chú ý tới chế độ ăn hàng ngày
Các câu hỏi thường gặp
Bệnh trào ngược dạ dày có thể gặp ở trẻ em không?
Bệnh trào ngược dạ dày không chỉ xảy ra ở người trưởng thành mà còn có thể ảnh hưởng đến trẻ em, bao gồm cả trẻ sơ sinh và trẻ lớn. Nếu nghi ngờ trẻ mắc bệnh trào ngược dạ dày, ăn uống khó tiêu, hay ợ hơi, trớ sữa,... phụ huynh hãy đưa trẻ đến bác sĩ để được thăm khám và chẩn đoán chính xác và điều trị bệnh sớm.
Bệnh trào ngược dạ dày có thể ăn đồ chua, cay không?
Những người bị trào ngược dạ dày nên hạn chế hoặc tránh tiêu thụ các loại thực phẩm này vì có thể làm gia tăng triệu chứng trào ngược dạ dày vì chúng kích thích sản xuất axit dạ dày nhiều hơn và làm yếu cơ vòng dưới thực quản.
Bệnh trào ngược dạ dày có thể ăn sữa chua không?
Sữa chua là một thực phẩm chứa nhiều lợi khuẩn (probiotics) và có lợi cho hệ tiêu hóa. Nhiều người bị trào ngược dạ dày có thể dung nạp sữa chua tốt và cảm thấy nó không làm tăng triệu chứng của bệnh, hỗ trợ cải thiện hệ tiêu hóa và giảm triệu chứng liên quan đến trào ngược dạ dày. Tuy nhiên, mỗi người có phản ứng khác nhau với các loại thực phẩm, hãy cân nhắc và sử dụng với lượng phù hợp.
Kết luận
Trên đây là những kiến thức cơ bản nhất giúp bạn thêm hiểu về bệnh lý trào ngược dạ dày, từ đó chủ động phòng tránh và kiểm soát bệnh. Bạn nếu còn thắc mắc nào, cần giải đáp, tư vấn hay có triệu chứng của bệnh, hãy liên hệ với PhenikaaMec để đặt khám ngay và được hỗ trợ tốt nhất nhé!
